നമ്മുടെ ഉറക്കത്തിലെ ഏറ്റവും വിചിത്രമായ അനുഭവങ്ങളിലൊന്നാണ് സ്വപ്നം. പലപ്പോഴും നാം അതിന്റെ അർഥം തേടി കളയുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ആ സ്വപ്നങ്ങൾ എവിടെ നിന്ന് വരുന്നു, എന്താണ് നമ്മോടൊക്കെയോ പറയാൻ ശ്രമിക്കുന്നത് എന്നതിന്റെ പൂർണ്ണ ഉത്തരം ഇന്നും ശാസ്ത്രത്തിനില്ല.

റാപ്പിഡ് ഐ മൂവ്മെൻ്റ്  (REM) ഉറക്കവും സ്വപ്നങ്ങളും

നാം ഉറക്കത്തിലായിരിക്കുമ്പോൾ നിരവധി ഘട്ടങ്ങൾ നമ്മൾ കടന്നുപോകുന്നു. അതിലൊന്ന്  റാപ്പിഡ് ഐ മൂവ്മെൻ്റ്  (REM) ഉറക്കം — അതായത് കണ്ണുകൾ അതിവേഗത്തിൽ ഇളകുന്ന ഘട്ടം. ഈ ഘട്ടത്തിലാണ് നമ്മുടെ തലച്ചോർ ഏറ്റവും സജീവമാവുന്നത്, പലപ്പോഴും ഉറക്കത്തിലല്ലേ എന്ന് സംശയമാകുന്ന തരത്തിൽ.

റാപ്പിഡ് ഐ മൂവ്മെൻ്റ്  (REM) ഉറക്കത്തിൽ മനസ്സിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങൾ, പ്രത്യേകിച്ച് വികാരങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഭാഗങ്ങൾ, അതീവ സജീവമാകുന്നു. അതിനാലാണ് ചില സ്വപ്നങ്ങൾ നമുക്ക് അത്രയും യാഥാർത്ഥ്യമായി തോന്നുന്നത്. ചിലത് സന്തോഷം നൽകും, ചിലത് ഞെട്ടിക്കുമെന്നും, ചിലത് ഭയപ്പെടുത്തും.

സ്വപ്നങ്ങളുടെ അർഥം തേടി

പഴയകാലങ്ങളിൽ നിന്ന് തന്നെ സ്വപ്നങ്ങൾ മനുഷ്യരെ ആകർഷിച്ചിരുന്നു. സിഗ്മണ്ട് ഫ്രോയിഡ് പോലുള്ള മനശ്ശാസ്ത്രജ്ഞർ സ്വപ്നങ്ങൾ മനുഷ്യരുടെ അബോധ മനസ്സിലെ ആഗ്രഹങ്ങൾക്കും ആശങ്കകൾക്കും പ്രതീകമാകുന്നുവെന്ന് പറഞ്ഞു. എന്നാല്‍ മറ്റു ചില ശാസ്ത്രശാഖകൾ അതിനെ ശുദ്ധമായ തലച്ചോറിന്റെ വൈദ്യുതപ്രവർത്തനങ്ങളുടെ ഫലമായിട്ടാണ് കാണുന്നത്.

പലരും പറയാറുണ്ട്, സ്വപ്നങ്ങളിൽ നമ്മൾ നേരിടുന്ന വെല്ലുവിളികൾ, ഉണർന്നിരിക്കുമ്പോൾ അതിനോടുള്ള കയറിപ്പിടിക്കുന്നൊരു പരിശീലനം പോലെ തന്നെയെന്നാണ്. അങ്ങനെ നോക്കുമ്പോൾ സ്വപ്നങ്ങൾ പലവിധത്തിൽ നമുക്ക് സഹായകരമാകുന്നു.

ഓർമകളും സൃഷ്ടിപരതയും സ്വപ്നങ്ങളിലൂടെ

ശാസ്ത്രീയമായി നോക്കുമ്പോൾ REM ഉറക്കം ഓർമസംവരണത്തിന് സഹായകമാകുന്നു. അതായത്, നാം പഠിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾ ഉറക്കത്തിലൂടെ തലച്ചോറിൽ കൂടുതൽ ദൃഢമാകുന്നു.

ചില കച്ചവടവിശ്വാസങ്ങൾ അല്ല — ചില മഹത്തായ കണ്ടുപിടിത്തങ്ങൾ പോലും സ്വപ്നങ്ങളിൽ നിന്നാണ് രൂപം കൊണ്ടത് എന്നാണ് ചില ചരിത്രരേഖകൾ പറയുന്നത്. അതിന്റെ ഉദാഹരണമാണ് ബെൻസീൻ മോൾക്യൂളിന്റെ ആകൃതിയും, “ഫ്രാങ്കൻസ്റ്റൈൻ” നോവലും.

ജീവിതത്തിലെ സമ്മർദ്ദങ്ങൾക്കും ഭീതികൾക്കും മറുപടി കണ്ടെത്താനുള്ള മനസ്സിന്റെ ശ്രമമായി ചില സ്വപ്നങ്ങളെ കാണാം. നമ്മളറിയാതെ ഉള്ളിലെ പ്രശ്നങ്ങൾ സ്വപ്നങ്ങളായി പുറത്തേക്കുവന്നു നമ്മളെ ആശ്വസിപ്പിക്കുന്നു. അതിനാലാണ് ചില സ്വപ്നങ്ങൾ ഉറക്കത്തിൽ നിന്നുമാകട്ടെ നമ്മെ ഉണർത്തുന്നത് പോലും.

പൊതുവായി കാണപ്പെടുന്ന സ്വപ്നങ്ങൾ

പിന്തുടരപ്പെടുന്ന സ്വപ്നങ്ങൾ, ഉയരത്തിൽ നിന്ന് വീഴുന്നത്, നഖങ്ങൾ പിഴുതുപോകുന്നത് — ഇത്തരത്തിലുള്ള സ്വപ്നങ്ങൾ പലർക്കും അനുഭവപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടാവും. ഇവ പലപ്പോഴും വ്യക്തിയുടെ ഭയങ്ങളെയോ ക്ഷമാപണങ്ങളെയോ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നതായാണ് മനഃശാസ്ത്രജ്ഞർ പറയുന്നത്.

കൂടാതെ, ചില പേർക്ക് lucid dreaming എന്നറിയപ്പെടുന്ന അവസ്ഥ അനുഭവപ്പെടാറുണ്ട് — സ്വപ്നം കാണുമ്പോഴുതന്നെ അതിനെ തിരിച്ചറിയുകയും നിയന്ത്രിക്കുകയും ചെയ്യുന്നത്. അതൊരു അതിശയകരമായ അനുഭവമാണ്.

സ്വപ്നങ്ങൾ എന്തുകൊണ്ടാണ് നമ്മൾ കാണുന്നത് എന്നതിന്റെ പൂർണ ഉത്തരമില്ലെങ്കിലും, അതിന് പിന്നിൽ ഉള്ള ശാസ്ത്രം ഓരോ ദിവസം കൂടുമ്പോഴും കൂടുതൽ തുറന്നു വരികയാണ്. ഉറക്കത്തിൽ കണ്ണടയ്ക്കുമ്പോൾ നമ്മൾ മനസ്സിന്റെ അതിരുകളില്ലാത്ത ലോകത്തിലേക്ക് പുറപ്പെടുകയാണ്. അതിൽ ചില യാത്രകൾ ഞെട്ടിപ്പിക്കും, ചിലത് ആശ്വസിപ്പിക്കും, ചിലത് എന്നും ഓർക്കാം.